Tướng của tâm (121 tướng biết) có sinh có diệt còn tánh của tâm (tánh biết) không sinh diệt. Tâm con khi tỉnh khi mê, khi bình an khi bất an đó là vì con đang sống với tướng biết của tâm, chưa nhận ra tánh biết của tâm. Nếu con sống với tánh biết thì tâm không bao giờ mê, dù khi không cần biết. Khi mê khi tỉnh đều biết, khi tịnh khi động đều biết, khi sinh khi diệt đều biết... đó mới là tánh biết biết được tất cả tướng biết sinh - diệt, tỉnh - mê, động - tịnh. Do đó Phật mới dạy:

Khi xúc chạm việc đời

Tâm không động không sầu

Tự tại và vô nhiễm

Là phúc lành cao thượng.

Tướng biết không sai, khi tướng biết hoàn toàn định tĩnh sáng suốt hoặc trọn vẹn tỉnh thức gọi là tri kiến thanh tịnh thì nó trở về với tính chất tướng dụng của nó. Tướng biết chỉ sai khi sinh ra ảo tưởng, chấp ngã mà thôi. 

Khi con muốn thấy ra tánh biết thì đó là cái ngã lý trí muốn thấy, nhưng khi con không còn cố gắng muốn thấy thì ngay đó tánh biết liền thấy. Thực ra tánh biết luôn thấy nhưng khi bản ngã xen vào thì lý trí tưởng rằng "tôi" thấy nên bị các khái niệm, quan niệm... che lấp mà thôi.

Tánh giác vốn không sinh diệt nên không cần dụng công mà chính lúc tâm rỗng rang, lặng lẽ, hồn nhiên, không trước ý gì... thì nó liền tự chiếu. Nỗ lực của lý trí hay ý chí tạo ra vọng thức, tìm cầu với tà kiến và tham ái của cái "Ta" ảo tưởng nên mới lăng xăng tạo tác để trở thành. Đó chính là bất an và ngăn ngại. Chính vì muốn trừ vọng thức ngăn che ấy nên chư Tổ mới bày ra các pháp môn phương tiện như niệm Phât, trì chú, tham thoại đầu... hoặc vô số phương pháp hành thiền khác. Nhưng nếu ai ngay nơi mọi động tịnh, chơn giả của thân-thọ-tâm-pháp mà thấy biết hồn nhiên trong sáng thì đó chính là tánh giác đang tự chiếu rõ ràng (chánh niệm tỉnh giác, liễu liễu thường tri). Còn ai vẫn còn loay hoay trong quỹ đạo của lý trí thì đành phải dùng phương tiện, phương pháp để tìm cầu cho đến khi vỡ lẽ mới buông ra liền trở về mà thấy (Ehipassiko).

Có thể cái biết sau là tánh biết mà cũng có thể là ý thức của một bản ngã tốt đang đối kháng lại một bản ngã xấu. Nếu là tánh biết thì chỉ biết thôi chứ không tạo ra đối lực nào như phê phán, kiểm duyệt hay giải quyết, nhưng sân hay tham sẽ tự chuyển hóa. Còn nếu là cái biết của bản ngã này đối kháng với bản ngã kia thì trong đó có sự phê phán, kiểm duyệt và tìm cách giải quyết, do đó tạo ra đối lực và căng thẳng. Khám phá ra đâu là tánh biết đâu là ý thức của bản ngã cũng là động thái của thiền.

Đừng cố so sánh ngôn từ, tốt nhất là nên khám phá để thấy ra tánh biết là gì, lương tâm là gì mới được. Theo thầy thì lương tâm mang tính đạo đức, còn tánh biết mang tính trí tuệ mặc dù cả hai đều xuất phát từ cùng một bản tâm.

Ý thức là phần hiện tướng của tánh biết khi tiếp xúc với pháp trần. Có nhiều loại ý thức:

Ý thức 1, hình thành khái niệm về đối tượng do 5 thức trước cung cấp.

Ý thức 2, xử lý những khái niệm đã được hình thành do ý thức 1.

Ý thức 3, là khả năng nhận biết sự tái hiện thông tin lưu trữ trong vô thức qua các giấc mơ.

Đó là biểu hiện của tánh biết qua ý thức, ngoài ra tánh biết còn có những hoạt động độc lập không qua 6 thức nữa, như linh tri, tuệ tri, liễu tri chẳng hạn.

Tướng nghe chỉ sinh khởi khi nhĩ căn duyên với âm thanh trong môi trường có thể truyền âm, khi một trong các duyên này không khởi hoặc diệt thì tướng nghe cũng không khởi, hoặc diệt  theo, nhưng tánh nghe vẫn không sinh diệt. Nếu tánh nghe diệt tức không còn tồn tại nữa làm sao tai có thể nghe được âm thanh? Còn nếu tánh nghe sinh ắt nó tồn tại mãi vậy tại sao có lúc vẫn không nghe? Do đó, dù khi có hay không có duyên nhĩ căn với âm thanh tánh nghe vẫn không sinh không diệt. Nhận ra tánh nghe không sinh diệt này gọi là nghe lại tánh nghe.

Tu tập nghĩa là soi sáng lại chính mình để thấy ra hoạt động của cái ngã ảo tưởng, khi cái ngã được soi sáng thì ảo tưởng giảm dần nên nó điều chỉnh được nhận thức và hành vi từ sai đến đúng, từ bất thiện đến thiện, đó chính là bản ngã  xấu trở thành tốt nên gặt được những kết quả tốt trong vòng tương đối của Tam giới. Lý tưởng cao nhất của bản ngã là đại ngã chí thiện nhưng vẫn còn sinh tử luân hồi.

Cuối cùng khi cái ngã được soi sáng hoàn toàn thì nó không còn ảo tưởng nữa nên vượt qua được cả bất thiện lẫn thiện, đồng thời cái ngã ảo tưởng cũng biến mất, lúc đó được gọi là tri kiến thanh tịnh, hoặc tướng biết thanh tịnh, tuy nhiên vẫn còn sinh diệt, chỉ đến khi tướng biết tự hóa giải để trở về với tánh biết rỗng lặng trong sáng, không sinh diệt, thì mới hoàn toàn giác ngộ giải thoát.

Tất cả hoạt động trên hiện tướng của thấy biết đều xuất phát từ tánh biết nhưng chúng được gọi là tướng biết. Tánh biết thì tự nhiên, không sinh diệt, còn hoạt động nào của thấy biết chủ quan và có sinh diệt đều là tướng biết. Suy nghĩ có sinh diệt theo đối tượng nên nó thuộc về tướng biết.

Thực ra "tánh biết" luôn hiện diện đàng sau tất cả mọi "tướng biết" dưới hình thức lý trí, tình cảm hoặc bản năng (tâm vô nhân), nhưng ít ai nhận ra dù khi tướng biết sinh diệt theo đối tượng thì tánh biết vẫn không sinh diệt. Khi nào không có cái tôi muốn biết xen vào mà tâm vẫn biết thì đó chính là tánh biết, thế mà chúng ta cứ tưởng khi nào "tôi biết" mới gọi là biết, đây chính là cái biết lý trí. Đúng là cứ biết rồi sẽ biết đâu là tánh biết đâu là tướng biết vậy.