Thỉnh thoảng anh nên dành một ít thời gian để đọc thêm những câu hỏi đáp, những lá thư chia sẻ nhận thức về tu tập của nhiều người, đọc Thực Tại Hiện Tiền, Sống Trong Thực Tại v.v... trong Thư Viện và download pháp thoại xuống để nghe. Vì muốn tu tập đầu tiên phải nhận thức đúng. Thậm chí tu tập chính là nhận thức đúng chứ không phái là cố gắng trở thành hay đạt được điều gì.

Thiền Vipassanā chỉ có nghĩa là thấy ra sự thật một cách minh bạch. Đầu tiên là thường trực nhận lại chính mình, tức là nhìn lại để thấy biết thực tại thân tâm, không để tâm chìm đắm trong quá khứ, hiện tại và vị lai, nghĩa là không chạy theo cái ta ảo tưởng. Không buông lung phóng dật theo cái ta ảo tưởng hướng ngoại tìm cầu tức là tinh tấn. Trở về với thực tại thân tâm tức là chánh niệm, lúc đó liền thấy biết minh bạch hoạt động hay trạng thái của thân gọi là tỉnh giác trên thân, trạng thái của mọi cảm giác gọi là tỉnh giác trên thọ, trạng thái của những tâm hiện khởi gọi là tỉnh giác trên tâm ... Như vậy bất cứ tại đâu và lúc nào cũng không buông theo vọng tưởng, trở về thực tại và thấy biết chính mình một cách minh bạch. Đó chính là thiền tuệ Vipassanā lấy tinh tấn chánh niệm tỉnh giác làm nguyên tắc tu tập.

Không nên gượng gạo hành thiền định vì chính anh đã thấy là không phù hợp với hoàn cảnh của mình.  Và cũng đừng áp dụng một phương pháp thiền nào, vì tất cả phương pháp đều do lý trí chế định, mà đối tượng của chánh niệm tỉnh giác là thực tánh pháp tự nhiên, do đó tất cả phương pháp chế định tuyệt đối không phải là thiền tuệ. Thiền tuệ chỉ khế hợp nguyên lý chứ không bao giờ áp dụng theo bất cứ một phương pháp nào. Vậy anh thấy pháp thiền nào phải áp dụng theo một phương pháp đã định sẵn đều là sản phẩm của lý trí, không phải là thiền tuệ đích thực. Chúc anh thấy ra sự thật.

Tất cả phương pháp thiền được các thiền sư vận dụng đều có mục đích đáp ứng căn cơ trình độ của một số đối tượng nào đó, trong một thời đại lịch sử nào đó, và trong một điều kiện hoàn cảnh nào đó. Vì vậy đã là phương pháp thì luôn tương đối. Chỉ có nguyên lý mới đúng với mọi đối tượng, mọi lúc và mọi nơi mà thôi. Muốn thiền đúng thì nên nắm vững nguyên lý thiền trước khi theo một phương pháp nào đó, vì mỗi phương pháp chỉ giới hạn trong phạm vi một vấn đề cục bộ, chứ không giác ngộ toàn triệt. Thấy được nguyên lý thiền thì không vướng mắc vào một phương pháp nào cả dù đôi lúc có sử dụng một phương pháp để đối trị một vấn đề nào đó đi nữa.

Con chưa nghe đầy đủ những bài giảng của khóa thiền mà đã thấm nhuần như vậy, thầy hoan hỷ chúc mừng con. Nhiều người vì bị vướng mắc vào một phương pháp tu đã thành thói quen nên không thể tiếp nhận được pháp KHÔNG, VÔ TƯỚNG, VÔ NGUYỆN này của Phật. Họ đang đem cái ta ảo tưởng ra nỗ lực tạo tác để mong muốn trở thành cái ta hoàn thiện hơn, mà đức Phật gọi là mục tiêu của đạo Bà-la-môn (rèn luyện tiểu ngã thành đại ngã). Nhận ra chỗ cốt lõi này của Phật đạo, con chỉ cần sống tùy duyên thuận pháp vô ngã vị tha và lấy đó làm bài học tự giác giác tha là được.

Con hiểu và hành như vậy là rất tốt. Đức Phật đã dạy trong kinh Kalama là cứ đem ra thực hành rồi mới biết pháp đó đúng hay sai. Rất tiếc nhiều người không thực hành được như vậy nên đành phải theo một phương pháp chế định và chỉ có được kinh nghiệm cục bộ, không thể thấy pháp thênh thang, vô ngã, không chỗ trụ, không nơi bán víu khi biết sống “Tùy duyên thuận Pháp vô ngã vị tha”. Chúc mừng con.

Cứ ngồi tự nhiên thoải mái, đừng quá gò ép thân trong một tư thế nhất định nào. Đừng cố gắng điều phục tâm, đừng bắt tâm phải định. Nếu biết buông cái ta lăng xăng tạo tác, nỗ lực muốn trở thành, muốn bỏ trạng thái này lấy trạng thái kia, trong ý đồ tham sân mê muội thì tâm sẽ tự định một cách dễ dàng. Chính ý chí của cái ta muốn đạt được trạng thái định lý tưởng đã làm cho cái tâm bất an mê muội. Giống như nước, cứ để yên nó đó đừng động đậy gì cả thì nó sẽ tự không chao động. Tại sao con muốn cái tâm định sâu mà lại cứ bắt nó phải như thế này thế kia theo ý mình? Có phải như vậy là định hay đang khuấy động nó lên?

Muốn định sâu hãy bắt đầu thận trọng chú tâm quan sát mọi việc hàng ngày một cách bình thường tự nhiên, chẳng bao lâu con thấy tâm con trầm tĩnh hơn trong mọi sự, rồi bỗng một hôm con thấy mọi xáo trộn bên ngoài không làm ảnh hưởng tới con nữa, đó là con đã định rất sâu, sâu hơn rất xa so với tứ thiền bát định mà ngoại đạo cố gắng luyện tập để đạt thành.

Phật Giáo Phát Triển chia ra Thiền Tông và Tịnh Độ Tông riêng nên mới có tình trạng đã theo tông phái nào thì phải tuân thủ theo yếu chỉ của tông phái đó. Thực ra trong Phật Giáo Nguyên Thủy, hành thiền hay niệm Phật đều là những pháp thể hiện Giới Định Tuệ, Bát Chánh Đạo  v.v... nên Phật tử có quyền chọn lựa pháp nào thích hợp với căn cơ trình độ của mình, cũng có thể kết hợp nhiều pháp vào việc tu hành. Ví dụ, người hành thiền tuệ có thể bổ sung thêm niệm Phật, niệm tâm từ, niệm bất tịnh, niệm sự chết v.v...

Tinh chuyên một tông môn cũng tốt nhưng cũng dễ bị dính mắc vào một phương tiện, nên đôi khi còn đả phá phương tiện khác, sinh ra tình trạng chia rẻ tông môn hệ phái. Ngày nay nếu Phật tử thấy thích hợp với pháp môn phương tiện nào thì cứ hành theo, sau đó nếu thấy không khai mở được gì mà còn bị trói buộc thêm thì thay đổi pháp môn phương tiện khác. Nếu thấy 2 pháp môn đều hay thì cứ hành cả hai.

Tốt hơn hết là nên học hỏi để nắm vững cốt lõi của Giáo Pháp trước rồi mới thực hành thì mới khám phá được chân lý một cách toàn diện, nếu không chỉ như người mù rờ voi, dù có rờ được gì bằng cả hai tay thì cũng chỉ là kinh nghiệm cục bộ. Cũng vậy, nếu không thấy được cốt lõi của Phật Pháp thì dù có thiền tịnh song tu cũng chỉ bắt cá hai tay mà thôi.

Đúng vậy, thực hành không phải là cứ áp dụng một công thức rồi lặp đi lặp lại mãi mà là luôn luôn khám phá, phát hiện những điều mới mẻ với một tâm thái tự do sáng tạo. Thực hành được đức Phật gọi là tu học (sikkhati). Học để điều chỉnh nhận thức cho đúng, tu là để điều chỉnh hành vi cho đúng, hai điều này có quan hệ mật thiết với nhau. Học từ Giáo Pháp gọi là pháp học, học từ thực tại gọi là pháp hành. Không y cứ trên thực tại để thể nghiệm thì thực hành chỉ là rập khuôn theo tư tưởng của người khác. Con đã đi rất đúng.

1) Thực hành để chứng nghiệm ý Kinh là cả một vấn đề. Nếu con đọc Kinh sách, nghiên cứu Phật Pháp nhưng hiểu sai thì lấy cái sai mà hành làm sao chứng nghiệm được ý Kinh? Nếu con hiểu đúng thì sẽ hành đúng, và  lúc đó hiểu, hành và chứng nghiệm hầu như là một, sao lại không dễ dàng? Hễ thấy khó thì coi chừng con hiểu còn sai đó. Vậy đừng vội hành khi chưa thật sự hiểu.

2) Ngừa bệnh hơn chữa bệnh. Cũng vậy đừng để lo âu sợ hãi diễn ra rồi mới lính quýnh không biết "phải làm thế nào". Khi con nói "phải làm thế nào" không phải cũng là lo âu sợ hãi đó sao? Người xưa nói: "Đừng để mất bò mới lo làm chuồng". Nếu hàng ngày con thường biết mình (chánh niệm tỉnh giác) khi hành động, nói năng, suy nghĩ thì lo âu sợ hãi sẽ khó mà phát sinh. Cho dù có thì con cũng sẽ biết lắng nghe nó một cách khách quan, trọn vẹn và thấy rằng nó là pháp duyên khởi, có sinh có diệt, chỉ cần không mê muội với nó là được, có gì phải lo ngại?

3) Mỗi người tu có mỗi tình huống khác nhau nhưng bản chất của pháp thì giống nhau. Con cứ ngay nơi tình huống của mình mà thấy để tự điều chỉnh nhận thức và hành vi cho đúng bản chất thật của pháp, chứ không cần bắt chước hay so sánh với ai để sinh ra phân tâm và ngã mạn.