- Khi con buông thư vô sự mà thấy chuỗi hít thở vào ra một cách nhẹ nhàng tự nhiên với tâm rỗng lặng trong sáng là rất tốt đó chính là thiền minh sát. Còn nếu con thấy hơi thở với cảm giác tĩnh lặng an lạc thì đó là tâm đang đi về hướng thiền định, như vậy cũng tốt. Cả hai đều tốt vì thấy một cách tự nhiên chứ không cố ý tạo tác mà thành.  

- Ngôn ngữ thật khó diễn đạt! "Hắn" là ai, "con" là ai mà hắn chịu sự giám sát của con? Phải chăng hắn là individual, con là personal? Hắn là bản ngã, con là lý trí? Hắn là pháp, con là tâm? Hắn là thân-thọ-tâm-pháp, con là tánh biết trong sáng? Hắn là sắc, con là danh, hay hắn và con đều là khái niệm, là ảo tưởng?... Cái ngã rất khó thấy! Một khi nó khởi lên thì luôn phân đôi, nó vừa là người hành động vừa là người giám sát điều động, cả hai cùng là bản ngã ở thế tách biệt nhị nguyên.

Khi trở về trọn vẹn trong sáng với thực tại thì thân tâm nhất như, không còn người quan sát và vật bị quan sát, tâm và cảnh đều lặng lẽ tịch nhiên, trong đó không còn ý niệm, tư tưởng nên không có ngã và pháp, ta và người. Nếu con thấy điều này một cách trọn vẹn trong sáng, không qua khái niệm nhưng vì mô tả nên phải tạm dùng từ "hắn" với "con" thì không sao, nhưng nếu có "hắn" có "con" thì vẫn còn nhị nguyên đối đãi. Chỉ con mới biết được chính xác hắn là ai và con là ai, hắn với con là hai hay thực ra chỉ là bất nhị?

Sādhu lành thay! Đó chính là "Y liễu nghĩa, bất y bất liễu nghĩa Kinh"  (chỉ căn cứ trên Kinh liễu nghĩa, chứ không căn cứ trên Kinh không liễu nghĩa) nên trong bài kệ Pháp Cú số 100 đức Phật dạy:

Ngàn từ nhưng vô nghĩa

Không bằng chỉ một từ

Có ý nghĩa chân thực

Nghe xong được tịnh lạc.

Tất cả chân lý đều sẵn có nơi mỗi người, chỉ vì bị che lấp bởi vô minh ái dục của cái Ta ảo tưởng mà không thấy, nên mới hướng ngoại tìm cầu mà tạo thêm nghiệp buộc ràng và đau khổ. Vì vậy không cần cầu cạnh đến thần lực nào mà chỉ cần thấy ra những gì mình đã tự trói buộc mình để xả ly, ly tham, đoạn diệt những ảo tưởng ấy thì ngay đó chân lý vốn đã hoàn hảo. 

Đúng lắm con. Tất cả những lời đức Phật dạy đều chỉ vào sự thật sẵn có nơi mọi người, hiểu được tôn ý của Phật thì cứ ngay thực tại thân tâm nơi chính mình mà quan sát rõ ràng (minh sát) thì liền thấy chân lý. Thấy như vậy gọi là thiền (Vipassanā) hay nói đúng hơn là sống tùy duyên thuận pháp (Dhammānudhamma patipanno vihārati), chứ không phải hành theo bất kỳ phương pháp chế định nào của ai khác. Chân lý luôn mới mẻ nên không thể rập khuôn và lại càng không do tạo tác để trở thành.

Khi đức Phật còn tại thế, Ngài chỉ thẳng chân lý cho người nghe thấy ra sự thật nơi chính mình và sống với sự thật ấy, nên thời kỳ này gọi là Đạo Phật vì chỉ cần ngay nơi sự thật mà giác ngộ chứ không qua điều gì khác. Sau khi đức Phật nhập Niết-bàn thì lời dạy của Ngài được ghi nhớ lại bởi trí nhớ của hàng đệ tử, và do trí nhớ của mỗi người một khác mà sinh ra nhiều Tông môn, Hệ phái. Tông phái nào cũng có hệ Kinh Điển riêng và cho đó là lời dạy quan trọng nhất của đức Phật, nên thời kỳ này gọi là Phật Giáo. Rồi chẳng bao lâu Phật Giáo cũng phân thành hai khuynh hướng: Phật Giáo như những hệ thống Triết học, và Phật Giáo như những tín ngưỡng dân gian nhận Phật làm Thần linh. Như vậy con không theo hệ giáo lý nào nữa mà trở về ngay nơi thực tại thân tâm mà thấy chân lý mới đúng với tôn ý của đức Phật. 

Đối với người thân thì cũng phải tùy duyên mà chia sẻ pháp khi họ có nhu cầu thật sự, chứ không nên gượng ép chia sẻ khi họ chưa cần, làm như vậy sẽ phản tác dụng. Giống như cho ăn khi chưa đói thì không thấy ngon mà còn thấy ngán nữa. Hãy tin vào pháp vì pháp luôn tác động vào mỗi người để giúp họ thấy ra sự thật, nên sớm muộn gì rồi họ cũng thấy ra sự thật khi duyên đã chín mùi. Ngay cả đức Phật Ngài cũng tùy duyên mà khai thị, thậm chí có nhiều người hỏi pháp nhưng không thực tâm, chỉ để trang bị kiến thức thì Ngài vẫn không trả lời. Do đó muốn thuyết pháp phải có người thành khẩn thỉnh cầu mới được.

Khi con thận trọng chú tâm quan sát thực tại thân-tâm-cảnh, tức trở về trọn vẹn trong sáng với thân-thọ-tâm-pháp thì đó chính là tinh tấn chánh niệm tỉnh giác trong thiền minh sát. Nếu trong khi minh sát như vậy mà có lúc con thấy diễn biến của sự kiện đang thở một cách tự nhiên - không cố ý điều khiển - thì đó chính là niệm thân, không sai gì cả.

Nhưng nếu con thấy tướng hơi thở do tưởng sinh - cái gọi là hơi thở chỉ do tưởng sinh vì nó là vật khái niệm và danh khái niệm chứ không có thực tánh - thì lúc đó con đang đi qua hướng thiền định chứ không còn là thiền minh sát nữa. Nếu chỉ như vậy thì con thấy như vậy thôi chứ không ham thích đi sâu vào thiền định thêm nữa thì cũng không sao.

Nhiều người hành đến đây (thấy tướng hơi thở) tưởng đã phát sinh tuệ thấy danh sắc là nhầm lẫn rất lớn. Khi nào thấy diễn biến của sự kiện đang thở mà không còn ý niệm "Ta thở" thì mới thấy được sắc pháp và cái thấy đó là danh pháp, không phải Ta, của Ta hoặc tự ngã của Ta thì mới là tuệ thấy danh sắc. Như vậy con phải tự xác định là con thấy tướng hơi thở hay thấy sắc pháp trong khi thở, thì mới biết đó là thiền tuệ hay thiền định.

Trong Tam Tạng Kinh Điển Nguyên Thủy không hề có câu chú nào cả. Tất cả chú thuật đều được một số Tông phái Phật giáo về sau đặt ra để đáp ứng nhu cầu của các tín đồ từ các tôn giáo thần bí mới quy y theo Phật giáo, như là phương tiện tạm thời mượn tha lực để trợ duyên cho những người tu còn sơ cơ chưa có đủ tự tin và niềm tin nơi Pháp nên chưa thấy được Chánh Pháp ( Thiền Tông gọi là Chánh Pháp Nhãn Tạng Bồ-đề Diệu Tâm).

Tất nhiên sử dụng các chú thuật nầy cũng có hiệu quả cho một số căn cơ ở một mức độ nhất định nào đó, chủ yếu là giúp họ vượt qua những sợ hãi bất an, mang tính trị liệu tâm lý. Đức Phật dạy Chánh Pháp chỉ có một hướng duy nhất là: "Xả ly --> ly tham --> đoạn diệt --> an tịnh --> chánh trí giác ngộ Niết-bàn". Cho nên Tâm Kinh Bát-nhã mới nói chú cao nhất không có chú nào sánh bằng đó là: "Gate --> gate --> paragate --> parasamgate --> Bodhi svaha",  có nghĩa là: vượt qua, vượt qua, vượt qua bên kia, vượt qua hoàn toàn, đó chính là tuệ giác.

Vượt qua thứ nhất là xả ly tham ái, vượt qua thứ hai là xa lìa chấp thủ, vượt qua bên kia là đoạn diệt hữu vi tạo tác để đến bên kia vô vi vô tác, và vượt qua hoàn toàn là không còn vô minh ái dục nữa, đó chính là tuệ giác, là chánh trí giác ngộ Niết-bàn như đức Phật đã dạy. Vậy nếu cần phải tụng đi tụng lại một câu thần chú thì tốt nhát nên thường tự nhắc mình câu đại thần chú, đại minh chú, vô thượng chú, vô đẳng đẳng chú - cao tột vô song là  "Xả ly --> ly tham --> đoạn diệt --> an tịnh --> chánh trí giác ngộ Niết-bàn" mới thật sự chân chính "năng trừ nhất thiết khổ ách" như Kinh Bát-nhã đã nói.

Câu hỏi của con quá ngắn mà lại không nêu lý do cụ thể vì sao con lại hỏi như vậy? Chẳng lẽ con không nhìn nhận mình hay muốn chối bỏ mình sao? Chỉ những người chán đời, hoặc đã làm những điều sai trái với lương tâm, với người khác, với gia đình, xã hội v.v... mới có ý nghĩ không chấp nhận mình. Nhưng dù mình đúng hay sai, tốt hay xấu thì cũng phải chấp nhận sự thật để từ đó học ra bài học điều chỉnh nhận thức và hành vi. Cho dù bất mãn với tình trạng hiện tại của mình vì muốn mình tốt hơn, thì lại càng phải chấp nhận sự thật mới có cơ may chuyển hóa. Giống như gỡ chỉ rối, phải chấp nhận sự thật rối ren ấy để ngay đó mà lần ra mối mới gỡ được. Gỡ cái nghiệp của mình cũng vậy, phải chấp nhận chính mình để học ra bài học nhân quả nghiệp báo chứ không thể nào trốn tránh được.

Nhận thức ra cái sai xấu, cái khổ đau nơi chính mình thì mới học ra được cái đúng tốt, cái an lạc, vậy tại sao lại không chấp nhận sự thật sai xấu như mình đang là để thấy sự chuyển hóa kỳ diệu từ bên trong? Thật ra chân lý ở ngay tại đây và bây giờ, vì vậy chỉ cần ngay nơi sự kiện mình đang là mà thấy ra chân lý chứ không cần phải hướng ra bên ngoài hay hướng về tương lai mà tìm cầu lý tưởng. Đức Phật dạy trở về trọn vẹn trong sáng với thực tại thân-thọ-tâm-pháp nơi chính mình là con đường độc nhất trở về Niết-bàn, vì: "Mình là nơi nương nhờ của chính mình chứ không nương nhờ ai khác, khi (tâm) mình thuần tịnh thì đó là nơi nương nhờ hy hữu". Và đức Chúa cũng nói "Không qua đường đi, lẽ thật và sự sống thì không ai đến được với Chân Lý Rốt Ráo". Mạnh Tử cũng khẳng định: "Trời Đất đều đầy đủ nơi mình, chân thành trở về với mình thì không hạnh phúc nào lớn hơn" . Tổ Huệ Năng nói: "Nào ngờ tự tánh vốn đã hoàn hảo". Vậy chỉ không chấp nhận mình khi nào vọng tưởng rằng sự hoàn hảo là lý tưởng ở bên ngoài.

Thầy có nhận câu hỏi trước của con, nhưng vì con không muốn ai biết cách hành của con nên thầy không hiển thị câu hỏi lên đây và định sẽ trả lời qua email. Bây giờ con cần ý kiến thầy gấp nên thầy xin góp ý nhanh thế này: 

- Con tạm thời ngưng những phương pháp hành thiền của con trước đây lại và chỉ mở Pháp Thoại trong trang web này nghe thầy giảng thiền cho đến khi hiểu rõ thiền rồi mới hành lại cho đúng, con cũng nên đọc cuốn Sống Trong Thực Tại - mục Thư Viện (cũng trang web này). Bởi vì nếu con chưa hiểu thiền thật sự là gì mà hành theo phương pháp hướng dẫn trong sách thì rất nguy hiểm, nếu không tẩu hỏa nhập ma cũng luống công vô ích. Thay vì hành thiền như từ trước đến nay con nên đổi lại như sau:

- Cứ sinh hoạt bình thường trong đời sống hàng ngày, nhưng ngay đó thận trọng chú tâm quan sát thân tâm một cách hoàn toàn tự nhiên, thoải mái. Đừng cố gắng dụng công làm theo ý mình để mong cầu đạt được điều gì, vì đó là tham muốn của bản ngã, tức cái TA ảo tưởng. Nhờ vậy con sẽ dần giảm bớt tâm lăng xăng hướng ngoại tìm cầu (thất niệm) và thường trở về trọn vẹn trong sáng với mọi hoạt động của thân tâm (tinh tấn, chánh niệm, tỉnh giác). Nếu con làm đúng như vậy con sẽ trở về được với bản chất sáng suốt, định tĩnh, trong lành (giới - định - tuệ) vốn có của tâm: Đó chính là tánh biết rỗng lặng trong sáng hay Tính Giác vốn đã đầy đủ nơi mỗi người.

- Khi nào con thật sự rảnh rỗi, chứ không cố gắng tranh thủ thời gian và công việc, con có thể ngồi hay nằm thư giãn toàn thân, buông xả cho tâm rỗng rang, để cho thân tâm được thoải mái, vô sự và tự nhiên. Nhớ là tự nhiên thoải mái chứ không cố ngồi hay nằm theo tư thế gò bó nào hoặc bị áp lực bởi mục đích nào cả. Chính khi đó là con đang chánh niệm, nghĩa là tâm đang hoàn toàn trọn vẹn với thân (thân tâm nhất như) chứ không dụng công tạo tác bất cứ điều gì. Đồng thời ngay khi đó tánh biết rỗng lặng trong sáng đang tự phản ánh trung thực thân-thọ-tâm-pháp một cách rõ ràng minh bạch mà con hoàn toàn không cần dụng ý dụng công gì cả. Đó mới chính là lúc tánh biết hay Tính Giác đang tự chiếu soi thực tại thân-tâm-cảnh một cách hoàn toàn vô ngã, như tấm gương trong sáng hiện lên mọi cảnh vật như thị. Nếu lúc đó tâm có theo tập khí khởi lên lăng xăng thì cũng vẫn thấy nó một cách hồn nhiên trong sáng, không phản ứng tham ưu, lấy bỏ gì thì cái mà con gọi là Chân Tâm vẫn không động. Đó chính là thiền.

Khi con muốn trang bị thêm cho mình một số khả năng bên ngoài để chữa bệnh tức là đã có tâm cầu toàn, mà cầu toàn giữa cuộc đời bất toàn thì chắc chắn sẽ không vừa ý rồi. Trong trường hợp này sân dễ khởi lên xuất phát từ nhiều lý do, như thấy khả năng mình còn giới hạn, chưa hoàn hảo, thấy không thể giải quyết được bệnh tật như ý mình, và khi cố gắng chữa bệnh không khỏi hao tâm tổn khí đồng thời cũng bị ảnh hưởng bởi khí trì trệ hoặc tán loạn của người bệnh. Điều này có thể khắc phục được bằng cách biết buông thư cho thật tự nhiên, thoải mái, vô tâm nghĩa là đừng quá dụng ý, dụng công trong khi chữa bệnh vì như thế sẽ sinh ra mệt mỏi và bực bội đưa đến dễ sân. Nên giải thích cho người bệnh biết tự ngừa bệnh, biết sống thuận theo nguyên lý nội lực tự sinh hơn là mượn lực bên ngoài.

Hơn nữa, việc chữa bệnh cũng tùy duyên, không nên quá chủ quan mong được như ý mình mà vô tình "thọc gậy bánh xe pháp" trong trường hợp bệnh do nghiệp quá khứ chứ không do thời khí, ẩm thực, khí huyết không điều hòa v.v... trong điều kiện nhất thời hiện tại. Có người nói rằng do chữa bệnh nghiệp nên bị nghiệp hành cũng không phải là không có lý. Trong chữa bệnh cần có từ bi và trí tuệ mới có thể biểu hiện được tinh thần vô ngã vị tha, nếu không có trí tuệ mà hành động chủ quan và ngã mạn, thiếu y đức, thì chính mình tự hại mình, tự tạo nghiệp chứ không phải do ảnh hưởng nghiệp của người bệnh. Nên xem việc chữa bệnh như cơ hội để học ra nguyên lý vận hành của đời sống, của đất trời và vạn vật, đồng thời học ra tâm ý của chính mình mới là tùy duyên thuận pháp.

Theo Chú giải của Tương Ưng Bộ Kinh:

- Năm pháp cần cắt đoạn (pañca chinde) chính là năm hạ phần kiết sử (pañca orambhāgiyasaṃyojanāni) gồm có thân kiến, nghi, giới cấm thủ, dục ái và sân.  

- Năm pháp cần từ bỏ (pañca jahe) là năm thượng phần kiết sử (pañca orambhāgiyasaṃyojanāni) gồm có hữu ái, phi hữu ái, mạn, trạo cử và vô minh.

- Năm pháp cần tu tập thêm (pañca cuttari bhāvaye) là năm căn (saddhāpañcamāni indriyāni) gồm có tín, tấn, niệm, định và tuệ.

- Năm pháp cần vượt qua (pañca saṅgātigo) là dục ái, sân, si, mạn và tà kiến (rāgasaṅgo dosasaṅgo mohasaṅgo mānasaṅgo diṭṭhisaṅgoti).