Khi tham ái khởi lên thì đó là thái độ tham ái của cái ta ảo tưởng, nhưng khi tỉnh giác có mặt thì thái độ là tỉnh giác còn tham ái đã trở thành trạng thái. Khi tham ái là thái độ thì hữu ngã, nhưng khi tham ái là trạng thái thì vẫn là vô ngã. Nếu thái độ tỉnh giác còn là "ta tỉnh giác" thì mới xem trạng thái tham ái là "ta tham ái", còn nếu thái độ tỉnh giác là tánh biết tự nhiên vô ngã thì đâu còn ái để đặt thành vấn đề trạng thái tham ái hiện diện hay không hiện diện? Đoạn tận ái dục là đoạn tận thái độ ái dục, chứ không phải đoạn tận trạng thái ái dục.

Đơn giản là trong quan sát chỉ có quan sát chứ không có người quan sát nên mới gọi là minh sát (vipassanā). Tham ái hiện diện thì thấy tham ái hiện diện, tham ái không hiện diện thì thấy tham ái không hiện diện, đó mới là minh sát. Nhưng nếu trong quan sát còn có người quan sát thì con không thấy thực tánh của tham ái như nó là mà chỉ muốn làm thế nào để vượt qua tham ái, và ý muốn vượt qua này cũng chính là thái độ tham ái. Vậy không phải vượt qua tham ái mà vượt qua người quan sát tham ái. Trong quan sát không có người quan sát thì liền thấy tham ái chính là tánh không. 

Nhục dục là từ ám chỉ sự ham muốn trong sắc, thanh, hương, vị, xúc (ngũ dục) nói chung, nhưng người ta thường hiểu ngầm là "dâm dục". Ngũ dục là bản năng tự nhiên của loài người nói riêng và cõi dục giới nói chung, tùy theo mức độ của mỗi cõi, từ Địa Ngục cho tới cõi Tha Hóa Tự Tại Thiên. Thậm chí đến các bậc Thánh Tu-đà-hoàn, Tư-đà-hàm vẫn chưa hết được ngũ dục.

Muốn xuất ly một pháp không phải chỉ tìm cách đối trị nó mà phải thực sự thông suốt được nó. Giống như bệnh, người ta chỉ dùng thuốc để loại trừ bệnh trạng, nhưng chính yếu là phải loại trừ được nguyên nhân sinh bệnh. Nhưng muốn loại trừ nguyên nhân sinh bệnh nói chung thì khởi đầu phải thông suốt được nguyên nhân, hậu quả, và toàn bộ tính chất của mỗi căn bệnh nói riêng. Qua chiêm nghiệm khám phá từng căn bệnh người đó thấy rõ nguyên nhân của toàn bộ bệnh tật và đồng thời cũng biết thế nào là không bệnh. Bởi vì một người đã biết rõ thế nào là không bệnh thì người đó có thể chấm dứt toàn bộ bệnh chứ không cần phải đối trị từng căn bệnh một nữa.

Nhục dục phát sinh từ nhiều nguồn. 1) Nguồn kích thích từ bên ngoài (do hoàn cảnh, sự thân cận). 2) Nguồn kích động từ sinh lý (do tác động của các tuyến nội tiết, đơn giản như đói thì thèm ăn v.v.). 3) Nguồn kích hoạt của tưởng (phần lớn dục do tưởng sinh). 4) Do cả ba nguồn kích thích trên. Chủ yếu ở đây nếu một người có tâm rỗng lặng trong sáng nghĩa là thường chánh niệm tỉnh giác, biết rõ hoạt động của thân, của cảm giác, cảm xúc, tư tưởng v.v.. thì có thể kiểm soát được sự sinh diệt của dục. Điều quan trọng không phải là tìm cách diệt nó mà là học ra từ đó bản chất vô thường, khổ, vô ngã của nó thì mới có thể thoát khỏi nó. Nói chơi mà cũng rất thực là "chưa thấy quan tài chưa đổ lệ", chưa thấy khổ đến tận cùng chưa thoát được dục đâu! Đó là vai trò tuyệt vời của cái khổ giúp con người học ra bài học giác ngộ giải thoát.

Có thể là như vậy, nhưng không phải ai cũng giống ai. Sinh hoạt vợ chồng chỉ là một trong thất tình (ái, ố, hỷ, nộ, ai, lạc, dục), lục dục (ham muốn trong sắc, thanh, hương, vị, xúc, pháp). Nói chung, sống đúng pháp thì đương nhiên chế ngự được những hoạt động của thất tình lục dục ấy, nhất là ham muốn trong ngũ dục (ham muốn trong 5 đối tượng của giác quan: sắc, thanh, hương, vị, xúc). Tuy nhiên, mỗi người một khác, tùy vào trình độ nhận thức và tu chứng của mỗi người mà sự lệ thuộc vào ngũ dục nhiều, ít hay chấm dứt hoàn toàn.

Có một điều cần cảnh giác là khi tu thiền định (hoặc tu thiền tuệ nhưng có khuynh hướng thiền định, không phải thiền tuệ thực) hoặc tinh tấn quá mức (thiếu tự nhiên) thì những ham muốn chỉ tạm thời bị lãng quên hoặc bị dồn nén trong vô thức. Khi gặp duyên kích thích thích hợp nó sẽ bùng lên mạnh mẽ hơn lúc chưa tu tập, đó là một phản tác dụng thường xảy ra ở những người tu không đúng chánh pháp hoặc tu quá mức cần thiết. Con vẫn cứ thận trọng quan sát, đừng vội kết luận qua những hiện tượng bên ngoài. Chủ yếu pháp tu thầy hướng dẫn là để thấy biết đúng bản chất sự thật nơi thực tại chứ không phải để đạt được hay loại bỏ điều gì, trừ phi đó là việc của pháp tự vận hành.