Khi còn vô minh thì diệt dục cũng vô ích. Khi minh thì thấy rõ tính sinh - diệt, lợi - hại của dục như thế nào nên không cần diệt nó cũng tự diệt. Dục tự nó không đúng không sai, không xấu không tốt gì cả, chỉ khi nó bị vô minh hay tà kiến sai sử thì mới thành sai xấu mà thôi. Vậy cần hiểu được dục hơn là tìm cách diệt nó.

Về mặt tốt, dục được sử dụng trong Tứ Như Ý Túc, tức là yếu tố tiên quyết để thành công như ý. Nếu thiếu dục, con sẽ trở nên thụ động không làm gì được cả. Vậy nên sử dụng dục trong những điều tốt để chuyển hóa dục trong những điều xấu hơn là lên án nó và cố gắng tiêu diệt nó một cách chủ quan. 

Điều này thầy đã trả lời nhiều lần rồi tại con không theo dõi thôi. Tình dục (kāma chanda) không phải chỉ là quan hệ nam nữ mà bao gồm cả mắt tai mũi lưỡi thân tham ái đối với sắc thanh hương vị xúc nên được gọi là ngũ dục. Đây là vấn đề toàn bộ chứ không phải chỉ cục bộ trong quan hệ nhục dục của nam nữ thôi. Và đây cũng là tính cách chung của cõi Dục Giới.

Không thể vượt qua ngũ dục bằng cách phê phán, đè nén, trốn tránh hay buông theo chúng mà phải thấu hiểu sự vận hành cùa chúng. Thực ra sự tiếp xúc giữa căn và trần là bản năng tự nhiên, tự nó không có tội, nhưng tội là do cái ta tư tưởng tạo ra. Nếu con biết lặng lẽ quan sát bản năng tình dục mà không để tư tưởng xen vào kiểm duyệt hay khuyến khích thì nó không trở nên phức tạp hay rối loạn như con tưởng. Vì vậy một vị Thánh Tu Đà Hoàn vẫn có vợ, vẫn sống trong ngũ dục mà vẫn không rơi vào tội lỗi, sa đọa.   

Sắc dục bao gồm sự tham ái trong sắc, thanh, hương, vị, xúc chứ không riêng một lãnh vực nào. Vì vậy cần nhận thức rõ sự tiếp xúc giữa căn và trần để thấy sự sinh khởi của các dục như thế nào. Dục chủ yếu sinh từ tư tưởng (dục tưởng), vì vậy nếu có chánh niệm tỉnh giác trong khi mắt thấy sắc, tai nghe âm thanh,... thì có thể thấy được nhân duyên, sự sinh diệt của dục. Và khi tâm thấy rõ sự sinh, diệt, vị ngọt và sự nguy hại của dục thì mới có thể xuất ly khỏi các dục ấy.
Tư tưởng có 2 loại là dục tưởng và ly dục tưởng. Vì vậy về phương diện đối trị thì có thể sử dụng ly dục tưởng để đối trị dục tưởng. Dục tưởng liên hệ đến tịnh tướng nên ly dục tưởng là quan sát hay tư duy đến tính chất bất tịnh của đối tượng thì sẽ đối trị được dục tưởng.

Đây quả là vấn đề tế nhị mà mỗi tôn giáo có cách nhìn khác nhau. Có một số tông phái Phật giáo và một số tôn giáo chủ trương tình dục cũng là một trong những pháp tu. Nói như vậy cũng có phần đúng khi hiểu chữ tu theo nghĩa là quá trình điều chỉnh nhận thức và hành vi trên đường tiến hóa đến giác ngộ giải thoát. Quá trình này phải trải qua tất cả sự kiện thực tế để thấy được sự sinh khởi, vị ngọt, sự nguy hại, sự đoạn diệt và cuối cùng là thoát ly khỏi sự trói buộc của sự kiện đó. Tham ái chỉ bị chận đứng bởi đau khổ và diệt tận bằng trí tuệ. Sám hối, xưng tội, trì chú hay tha tội chỉ là động tác tâm lý để người làm tội bớt đi mặc cảm mà vươn lên thôi chứ trên thực tế không thật sự có hiệu quả tận gốc. Nhân quả chính là bài học mà Pháp (hay Thượng Đế hiểu theo một vài tôn giáo khác) muốn con người phải trải nghiệm để học ra chính mình và sự thật về cuộc sống, nếu xá tội đi khi chưa thấy ra sự thật thì làm sao con người học ra bài học nhân quả nghiệp báo được.

Giống như cho con đi học mà nó lười biếng không học hành lại còn quậy phá bạn bè, ăn cắp ăn trộm v.v… rồi nó vẫn không lãnh lấy hậu quả nào để sáng mắt ra ngược lại còn được xóa tội hết thì biết khi nào nó mới nên người?

Tội sinh do tâm ý vọng động, ảo tưởng, mộng mơ… vì vậy nếu tâm ý tĩnh lặng thì dục cũng lặng theo. Do đó người ta mới bày ra các phương tiện như niệm Phật, trì chú, xưng tội, sám hối… để tâm dễ tĩnh lặng hơn. Tuy nhiên theo đức Phật thì làm như vậy chỉ là lấy đá đè cỏ mà thôi, nó chỉ giải quyết tạm thời chứ không phải là thông suốt và chuyển hóa vấn đề bằng trí tuệ.

Phải tự mình chiêm nghiệm, thẩm sát hay quan sát thật rõ ràng hành động của thân, của cảm giác, của tâm ý mình trong chánh niệm tỉnh giác để thấy ra đâu là nhân chính đâu là duyên phụ của vấn đề. Đừng mặc cảm tội lỗi cũng đừng dùng bất cứ phương tiện tạm thời nào để trấn áp nó mà phải đối mặt với thực tế để thấy ra nó, ngay từ khi nó mới khởi lên trong tư tưởng (dục tưởng). Nếu qua sự sinh diêt, nhân quả của nó mà học ra được bài học giác ngộ tận gốc (bằng trí tuệ) thì tốt hơn là dồn nén nó vào trong vô thức (bằng các biện pháp tạm thời) để rồi trước sau gì nó cũng bùng lên mạnh mẽ hơn. Chỉ có trí tuệ chánh niệm tỉnh giác mới quán chiếu và hóa giải được tà kiến và tham ái mà thôi. Nên nhớ rằng tất cả pháp đều là bài học để giác ngộ lại chính mình chứ không phải để thuận theo nó hay đối kháng lại nó.

Đơn giản là khi tâm tham ái thì thấy tâm có tham ái, khi tâm không tham ái thấy tâm không có tham ái. Khi nào con thấy đầy đủ, rõ ràng và như thực những diễn biến sau đây thì con mới thoát khỏi được tham ái về giới tính: thấy tham ái về giới tính phát sanh, thấy sự thích thú và say mê trong đó, thấy sự nguy hiểm và khổ đau tận cùng của nó, thấy nhàm chán tâm tham ái, thấy tâm tham ái không còn sinh khởi. Như vậy con mới thật sự thoát ly được tham ái. "Đoạn tận" có nghĩa là không còn sanh khởi nữa, chứ không phải con dụng công loại trừ nó một cách chủ quan đâu. Quán bất tịnh hay thiền định chỉ để tạm thời chế ngự thôi chứ không đoạn tận được dục ái.

Tham ái trong giới tính thuộc về 5 ái gọi là ngũ dục, hay nói chung là dục ái, bao gồm sắc ái, thanh ái, hương ái, vị ái, xúc ái đối với giới tính. Một vị Thánh Tu-đà-hoàn và Tư-đà-hàm vẫn còn dục ái. Bậc A-na-hàm trở lên mới đoạn tận được dục ái. Vậy con đừng có tham vọng đoạn tận khi con chưa đủ trầm tĩnh sáng suốt để thấy mặt mũi thật của nó - từ khi nó sanh cho đến khi nó diệt trải qua những tiến trình như thế nào (đã trình bày ở trên).

Đúng rồi, con đã thấy ra được câu trả lời cho câu hỏi trước của con về việc vượt qua tham ái.