Nghiệp là cách tự do nhất mà mỗi người được quyền lựa chọn cách khám phá cuộc sống cho mình, bất luận là nam hay nữ đều hoàn toàn bình đẳng. Không bình đẳng là do quan niệm của mỗi cộng đồng xã hội, như Đông phương trọng nam khinh nữ, Tây phương thì lại "Lady first",... chứ bản thân nghiệp là sự thật hiển nhiên về nhân quả đâu có thiên vị ai. Nghiệp thật ra mang tính giáo dục rất cao, qua đó mọi người tự chọn bài học của mình, đồng thời chịu trách nhiệm về hành vi tự chọn ấy.

Chính người phụ nữ chọn hướng khám phá cuộc đời bằng cách lấy chồng, và đã chọn người chồng của mình chứ đâu phải ai khác. Người đàn ông cũng vậy thôi. Nếu muốn lấy nhau mà cha mẹ không cho cưới thậm chí còn đòi tự tử! Vậy không phải do nghiệp mình tự chọn thì còn đổ tội cho ai? Nhưng không phải chính nghiệp đang giúp phụ nữ/đàn ông thấy ra sự thật mà trước đây họ đã từng mù quáng "tin là", "tưởng là" đó sao? Vậy chỉ qua nghiệp tự chọn mới có thể điều chỉnh nhận thức và hành vi của chính mình chứ không do ai khác cả. Công bình hay bất công là do mình tự chọn duyên nghiệp của mình.

Cả hai câu hỏi của con đều liên quan đến vấn đề nhân quả nghiệp báo mà đức Phật gọi là không thể nghĩ bàn (acinteyya). Nó chỉ giúp cho mỗi người qua đó học ra bài học về thái độ nhận thức và hành vi đúng sai, tốt xấu, thiện ác, lợi hại của mình, nhờ vậy tâm được thanh tịnh trong sáng là chính.

Vậy mỗi người cần tự biết phóng sanh hoặc chịu quả báo đúng hay sai, thiện hay ác trong từng trường hợp để tự điều chỉnh thái độ nhận thức và cách ứng xử của mình sao cho thuận pháp chứ không có một khuôn mẫu đạo đức nào nhất định, còn hoàn cảnh có thay đổi được hay không còn tùy nhiều phương diện khác nữa.

Vay thì đương nhiên phải trả. Liệu trả được thì vay, không trả được thì thôi. Còn vay mà không chịu trả thì nợ sẽ đòi hoài bằng mọi cách cho đến khi trả xong mới thôi. 

Nhân quả có hai loại: nhân quả tự nhiên và nhân quả do nghiệp tạo. Nhân quả tự nhiên thì ai cũng biết còn nhân quả do nghiệp tác thành thì khá phức tạp nên khó thấy. Tất nhiên tạo nhân quả nghiệp báo là do chấp trước nhất là chấp ngã, nếu không thì đã sống thuận pháp chứ đâu còn tạo nghiệp nữa.

Lo âu, sợ hãi bị trả thù hay trả nghiệp là hậu quả đương nhiên phải chịu, nhưng đó cũng là bài học để thấy ra sự tai hại của nghiệp bất thiện để chuyển hóa nhận thức và hành vi. "Bồ Tát sợ nhân chúng sinh sợ quả" nên khi đã hoàn toàn thông suốt bài học "nội tâm thanh tịnh thấy rõ các pháp" thì sẽ không còn sợ hãi nữa mà chỉ hoan hỷ trả nghiệp mà thôi. Có điều khi thật sự hoan hỷ trả nghiệp thì nghiệp quả cũng có thể không còn đến nữa.

1) Bất công hoặc đấu tranh chống lại bất công không phải là vấn đề, mà qua đó học ra được điều gì từ cuộc đời và từ bản thân mình mới quan trọng.

2) Thiện có bù trừ được bất thiện hay không cũng không phải là vấn đề, hiểu thế nào là thiện và bất thiện mới đáng lưu tâm.

3) Người âm thuộc cõi Peta và Asura, cùng có ngũ uẩn tương tự như người dương.

4) Thần thức tái sinh chính là thức uẩn trong đó bao gồm các uẩn kia.

5) Không nên kết hợp động tác làm việc với hơi thở trong thiền, chỉ làm phân tâm thôi.

Theo luật nhân quả, khi còn vô minh ái dục con người gây ra biết bao đau khổ cho người để được hạnh phúc cho mình, rồi những nhân gieo ra đó một ngày kia đúng thời sẽ trổ quả. Người ấy thấy đau khổ và dần dần nhận ra rằng không nên gây đau khổ cho tha nhân. Mỗi người phải tự biết chiêm nghiệm chân lý qua bài học nhân quả này để hiểu ra ý nghĩa cuộc sống, biết nhẫn nại, yêu thương, thông cảm và phát huy tính lương thiện giữa cõi đời khổ đau nhưng kỳ diệu này. Chính qua những bài học đó mà Phật và các bậc Thánh nhân giác ngộ. Con đừng buồn và trách bất kỳ ai, tất cả chỉ là bài học qua nhân quả nghiệp báo giữa đời mà giác ngộ đó thôi.

 Vay và trả là luật nhân quả tự nhiên giúp chúng ta học ra bài học đạo đức làm người mà ai cũng phải trải qua để hoàn thành cứu cánh giác ngộ giải thoát. Nếu một em học sinh nhác học lại còn hung dữ đánh thầy cô mà mong được cấp bằng tiến sĩ ngay mới là lạ. Người phạm tội đại nghịch vui lòng chấp nhận vào địa ngục vô gián để học ra bài học nhân quả mới thật sự nhận thức được thế nào là đạo đức và ngay đó anh ta liền thanh thản đón nhận Sự Thật Nhiệm Mầu, đó chính là Cực Lạc hiện tiền chân thực.

Giác ngộ là không mê lầm nhân quả. Người giác ngộ biết rõ nhân quả nên sống trong nhân quả mà không bị nhân quả trói buộc. Người mê không biết nhân quả, hoặc tưởng quả là nhân, tưởng nhân là quả, nên bị nhân quả làm cho điên đảo... mà tự mình ràng buộc và chuốc lấy khổ đau.

Tất nhiên là không trả quả một cách máy móc như con nghĩ bởi vì còn nhiều yếu tố khác cộng hưởng trong một nghiệp lực: Mức độ tạo tác của tâm hiện tại, điều kiện tâm nghiệp quá khứ, sự gia giảm của duyên nghiệp tương lai v.v...
Thí dụ, học kỳ 1 con học giỏi, học kỳ 2 kém đi vài môn nên được điểm trung bình nhưng đến học kỳ cuối con cố gắng học tốt nên được lên lớp với điểm khá. Vậy giỏi, bình hay khá còn tùy vào nhiều yếu tố mà con có thể thay đổi được chứ không nhất định phải chịu hậu quả đã làm sai một lúc nào đó. Con nên lưu ý rằng luật nhân quả là để giúp con học ra bài học chuyển hóa nhận thức và hành vi chứ không phải để thưởng phạt mà con mừng hay sợ.