Kết quả Tìm Kiếm: Có 339 câu hỏi có nội dung liên quan đến 'sự thật, chân lý, pháp, tánh'.
Thông báo:
Trong một thời gian dài, mục Hỏi Đáp Phật Pháp của trang web đã nhận được rất nhiều câu hỏi của Phật tử từ khắp nơi gởi đến. Thầy Viên Minh đã trả lời tất cả các câu hỏi liên quan đến vấn đề học Pháp, hành Pháp. Hiện tại mục Hỏi đáp đã có khoảng hơn hai mươi ngàn câu hỏi đáp, trong đó Thầy đã chỉ ra cốt lõi của việc hành đạo, sống Thiền. Do vậy Thầy đã quyết định tạm ngưng mục Hỏi đáp trong một thời gian để có thể chuyên tâm làm các Phật sự cần thiết khác.
Vậy, nếu có nhu cầu, Quý vị có thể sử dụng mục Tìm kiếm bên dưới (gõ từ khoá) hoặc bấm vào các tag đã được gắn theo từng chủ đề để tham khảo các câu Hỏi - Đáp về vấn đề của mình hoặc tương tự.
Sadhu sadhu lành thay!
Danh mục Hỏi Đáp Phật Pháp
Câu hỏi:
Thưa sư, con muốn hỏi là thân sinh ra thọ, thọ sinh ra tâm, tâm sinh ra pháp. Vậy cái pháp này nó còn có ý nghĩa nào khác không ạ? Kính mong sư giải đáp giùm con. Con cám ơn sư rất nhiều.
Xem Câu Trả Lời »
Trả lời:
Không phải thân sinh ra thọ, thọ sinh ra tâm, tâm sinh ra pháp mà là duyên thân và tâm mà thọ sinh, duyên thân và thọ mà tâm sinh, duyên thân, thọ, tâm mà pháp sinh. Đối tượng pháp trong Tứ Niệm Xứ gồm: 5 triền cái, 5 uẩn, 12 xứ, 7 giác chi, 4 Diệu Đế.
Pháp được dùng rất nhiều nghĩa: 1) Lời Phật dạy 2) Đối tượng của ý 3) Thực tại 4) Chân lý 5) Vạn sự vạn vật, 6) Tâm, tâm sở, sắc, Niết-bàn. 7) Một trong 4 niệm xứ.
Câu hỏi:
Thưa Sư Ông, trong câu trả lời cho câu hỏi: "Làm thế nào để biết mình thiền đạt kết quả?" ngày 15/09/2011, con chưa hiểu 3 điều này nghĩa là gì ạ:<p>
Điều 8: Thấy ra trong thực tánh chân đế tánh biết và pháp đã tự hoàn hảo nên không còn phân vân nghi hoặc.<p>
Điều 9: Thấy ra không cần nương tựa và bám víu bất kỳ sở đắc nào nên không còn tham ái trở thành (không còn chỗ sinh y).<p>
Điều 10: Thấy ra không có ngã, nhân, chúng sanh, thọ giả nên không còn ngã mạn, trạo cử và vô minh.<p>
Con xin Sư Ông dạy cho con hiểu ạ. Con cảm ơn Sư Ông.
Xem Câu Trả Lời »
Trả lời:
Điều nào con hiểu được thì hiểu, điều nào chưa hiểu thì cứ để đó rồi đủ duyên sẽ hiểu, đừng nên cố hiểu bằng lý trí suy luận. Vì đây là thước đo trình độ tu chứng mà con. Có thể con không hiểu một phần vì trở ngại ngôn ngữ. Vậy để sư ông giải mã ngôn ngữ thôi còn có thực chứng được hay không lại là chuyện khác.
Điều 8 có nghĩa là khi đã thực chứng bản chất tối hậu của pháp (hay Thiền Tông gọi là kiến tánh) thì không còn nghi ngờ gì về chân lý nữa. Điều 9 có nghĩa là khi đã thực chứng chân lý tối hậu thì không còn nương tựa hay dính mắc bất cứ điều gì trên đời, không còn muốn hay cố gắng trở thành cái gì nữa cả (sinh y là chỗ bám víu để trở thành), chỉ sống tùy duyên thuận pháp vô ngã vị tha thôi. Điều 10 có nghĩa là không còn thấy mình là ta, là người, là chúng sanh hay là sinh mệnh gì cả, vì đã trở về với chân lý tối hậu thì làm sao còn ngã mạn, trạo cử và vô minh nữa.
Câu hỏi:
Kính bạch sư! Làm thế nào để biết mình thiền đạt được kết quả?
Xem Câu Trả Lời »
Trả lời:
1. Thấy ra trong hành động, nói năng, suy nghĩ những sai lầm như tham, sân, si, ngã mạn, tà kiến, ích kỷ, đồ kỵ, v.v...
2. Thấy ra mọi hoạt động của thân tâm chỉ là sự tương giao vận hành vô chủ giữa danh và sắc
3. Thấy ra mọi hiện tượng đều vô thường sinh diệt
4. Thấy ra nhận thức sai lầm và hữu vi tạo tác là nguyên nhân của khổ đau và trói buộc
5. Thấy ra trong sự vận hành của thân tâm và vạn pháp hoàn toàn không có cái ta
6. Thấy ra ý niệm "ta", "của ta", "tự ngã của ta" chỉ là ảo tưởng nên không còn ngã kiến, ngã thủ
7. Thấy ra mọi chế định tục đế đều không hoàn hảo nên không chấp trước vào bất cứ hình thức nào
8. Thấy ra trong thực tánh chân đế tánh biết và pháp đã tự hoàn hảo nên không còn phân vân nghi hoặc
9. Thấy ra không cần nương tựa và bám víu bất kỳ sở đắc nào nên không còn tham ái trở thành (không còn chỗ sinh y)
10. Thấy ra không có ngã, nhân, chúng sanh, thọ giả nên không còn ngã mạn, trạo cử và vô minh.
Trong mười điều trên, con thấy được chừng nào thì chính là "đạt được kết quả" chừng đó.
Câu hỏi:
Kính thưa thầy, qua những bài giảng con đã nghe, con có vài nhận xét như sau:<p>
1. Rốt cuộc lại, chân lý được chỉ bày trong đạo Phật xoay quanh vấn đề khổ, nguyên nhân của khổ, diệt khổ và đi đến giải thoát (Niết-bàn). Con người khi thận trọng, chú tâm, quan sát hay sáng suốt, định tĩnh, trong lành thì có thể
nhận ra được những điều vừa kể trên và tự động điều chỉnh, sống theo vận hành của pháp, đi đến giác ngộ giải thoát. Như vậy, nếu có một người làm được những điều trên, họ vẫn giải thoát được mặc dù chưa hề nghe giảng về đạo Phật bởi vì chân lý tự bản thân nó không lệ thuộc vào tôn giáo.<p>
2. Ngoài vấn đề xung quanh khổ nêu trên, đạo Phật còn nói về những vấn đề gì khác không? Đức Phật đã nói, những gì Ngài nói ra như nắm lá trong bàn tay, còn những điều Ngài biết như lá trong rừng. Có ai từ khi Phật nhập diệt đã biết và giảng thêm những gì ngoài nắm lá trong bàn tay mà Phật đã dạy không?<p>
Xin thầy chỉ dạy cho con. Con xin cám ơn thầy.
Xem Câu Trả Lời »
Trả lời:
1) Chân lý có sẵn ở mỗi người và ở khắp mọi nơi nên đúng là ở đâu có giác ngộ ra chân lý thì ở đó có sự giải thoát, chứ không lệ thuộc vào Tôn giáo, và lại càng hoàn toàn không lệ thuộc vào tổ chức Tôn giáo. Nhưng nếu có bậc giác ngộ được chân lý mà chỉ rõ cho sự thật thì chúng ta thấy ra dễ hơn, chứ không phải bậc giác ngộ ấy ban cho chúng ta chân lý của ngài.
2) Có vô số điều đức Phật không nói ra, tuy nhiên những điều Ngài nói ra lại là nguyên lý cốt lõi của vạn pháp, do đó hễ thấy chân lý cốt lõi thì cũng có thể thấy ra tất cả pháp. Ví dụ khi Phật nói sắc, thanh, hương, vị, xúc là nói đến tất cả thế giới vật lý; khi nói mắt, tai, mũi, lưỡi, thân, là ám chỉ toàn bộ thế giới sinh lý, và khi nói ý và đối tượng của ý là đề cập đến sự tương giao vận hành của tâm lý trong sinh lý và vật lý. Như vậy, không phải đức Phật nói một phần nhỏ của cái toàn thể mà Ngài nói tóm tắt chỗ tinh yếu nhất của cái toàn thể ấy. Cho nên người nào chỉ tin vào giáo lý đức Phật dạy thôi vì cho rằng đó là tất cả thì khó thấy được pháp giới mênh mông, còn người nào tưởng Phật dạy chưa đủ phải đi tìm thêm số lượng thì khó thấy được cốt lõi của chân lý là gì.
Câu hỏi:
Kính thưa thầy!<p>
Con là một Phật tử thuần thành, con học giáo lý rất nhiều, hiểu biết nhiều nhưng chỉ là lý thuyết, con chưa áp dụng được bao nhiêu vào đời sống thực tại. Mỗi ý niệm khởi lên con đều nhìn thấy rất rõ, nhưng con không xử lý theo cái hiểu của con được. Ví dụ: Khi con nổi giận, con rất biết là con đang giận, nhưng khi thì con kềm được khi thì không. Trước đây mỗi khi như vậy thì con thấy bực mình, phiền não lắm, vì thấy mình quá tệ. Nhưng sau thì con thấy bực mình cũng vô ích, con tự khoan dung với mình, biết mình tệ thì từ từ rồi sửa, chớ cứ uất ức với mình thì cũng chẳng ích gì, gây ra phiền não gấp đôi. Tóm lại là con rất tỉnh táo với từng niệm sinh khởi của mình, nhưng để xử lý nó theo cái hiểu của mình thì con chưa xử lý rốt ráo được.<p>
Con cũng biết đã làm người vào cõi này lại sinh làm thân nữ thì chắc chắn là nghiệp nặng rồi, con đâu dám mong cầu ngày một ngày hai mà thoát ngay được. Nhưng có nhiều lúc phiền não quá sức chịu đựng của con, con cầu cứu, tìm gặp thì vị thầy nào cũng khuyên con những điều con đã biết, con chưa tìm được cách gì hữu hiệu có thể giúp đỡ hỗ trợ cụ thể được cho con. Ví dụ giờ đây, con đang yêu thương một người, con biết con yêu thương người đó là vì người đó yêu thương con, thật ra con yêu người đó cũng là vì người đó thỏa mãn cái tôi của con. Hoàn cảnh trái ngang chúng con không thể đến với nhau được (thật lòng thì con đã có quyết tâm không lập gia đình, không sinh đẻ con cái, đời này kiếp này con lỡ vướng vào mối quan hệ cha mẹ anh em, nhưng con đã phát nguyện đời sau con xin làm tu sĩ, nên kiếp này con dứt khoát không lập gia đình), con muốn chia tay. Con tìm mọi cách để chia tay, nhưng con biết, lòng con không muốn chia tay nên dù con có cố tìm cách gì cũng vô hiệu. Làm sao để tâm con có thể thật sự "MUỐN" chia tay??? Dù con hiểu rất rõ là nên thế này nên thế kia... tâm mình ích kỷ, tâm mình tham đắm v.v... con hiểu rất rõ... nhưng con không dứt được, con cứ bị cái ngã của mình sai sử. Con đổ thừa cho Duyên Nghiệp, nhưng con biết đó cũng là cách ngụy biện của con, nếu mình quyết tâm thì nghiệp cũng có thể chuyển mà. <p>
Thầy ơi! Kính xin thầy từ bi, chỉ dạy cho con, làm cách nào để có nghị lực LÀM được những điều mình hiểu. Con là người rất có nghị lực trong nhiều lãnh vực khác của cuộc sống, chớ không phải là người yếu đuối lắm đâu ạ, nhưng sao trong chuyện này con quá bất lực! Con xét kỹ, cũng không phải vì con quá yêu người này, chỉ là thực tế thì con chưa tìm được ai có thể yêu thương, thỏa mãn cái tôi của con như người này thôi. Con phân tích mình kỹ đến vậy mà vẫn không chịu buông bỏ cái sự tham đắm của mình. Giờ con phải làm sao để có thể "tự trị" nổi mình hở thầy? Kính xin thầy chỉ dạy cho con một cách THIẾT THỰC nhất. <p>
Con cung kính đảnh lễ thầy!
Xem Câu Trả Lời »
Trả lời:
Có thể vì con học giáo lý quá nhiều, nên bây giờ bị ảnh hưởng "chân lý lý tưởng" trong Kinh Điển quá nặng, giống như người bị lạm thuốc, do đó đâm ra con sợ "chân lý thực tế". Chân lý Kinh Điển dù lý tưởng cách mấy cũng chỉ là kiến thức, mà thường là đã bị bóp méo theo tầm nhận thức của người đời nên đã trở thành những quan niệm cứng nhắc. Vì vậy không thể giác ngộ giải thoát theo chân lý Kinh Điển mà chỉ có giác ngộ trong chân lý thực tế mà thôi. Chân lý thực tế nằm trong đời sống chứ không nằm trong Kinh Điển. Kinh Điển có thể giới thiệu chân lý, nhưng muốn thấy chân lý thì phải thấy nó trong thực tế. Đừng nghe Kinh Điển nói quá cao siêu mà bay bổng lên mây, hãy đối diện với thực tế con mới thấy ra bản chất thật của chính con và đời sống. Không trải nghiệm thực tế thì không có giác ngộ. Ngài Yassa là một công tử ăn chơi trác táng cho đến lúc chán ngán, thấy ra mọi vui thú đều vô nghĩa nên khi nghe đức Phật chỉ vào chỗ cốt lõi của sự thật thì ông thấy ngay và đã trở thành bậc Thánh. Tại sao chẳng tu ngày nào mà cũng thành Thánh? Vì ông chưa hề biết đến chân lý Kinh Điển bao giờ nhưng ông lại có thừa trải nghiệm sự thật trần trụi của cuộc đời, mà đó chính là chân lý thực tế. Hãy nhìn thẳng vào chính con, lắng nghe cảm xúc của mình và hãy nhớ rằng: "Cái đúng chỉ có từ cái sai chứ không từ cái đúng lý tưởng". Nếu con không từng sai không bao giờ con biết được thế nào là đúng. Có thể vì hiểu lầm Kinh Điển lên án cái sai nên con không dám đối diện với cảm xúc thực của chính mình chăng? Điều quan trọng là con có học ra sự thật bằng chính sự trải nghiệm của mình hay không chứ đừng cả tin vào bất cứ điều gì hay bất cứ ai. Phật đã chẳng dạy như vậy với người dân xứ Kalama đó sao? Quá tin vào "chân lý lý tưởng" mà tránh né sự thật, đó là một mâu thuẫn vô cùng tai hại.
Câu hỏi:
Thưa Thầy, trong đời sống thường ngày muốn có chánh niệm tỉnh giác viên mãn, không gì khác phải có tinh tấn và nhẫn nhục Ba-la-mật. Và muốn có việc này thì phải giữ giới. Như vậy Phật tử chúng con hiện nay phải làm gì để sự thường biết rõ ràng luôn ở mãi trong tâm? Con kính lễ.
Xem Câu Trả Lời »
Trả lời:
Con đặt câu hỏi không rõ ràng, lúc đầu con nói: "Trong đời sống thường ngày muốn có chánh niệm tỉnh giác viên mãn không gì khác phải có tinh tấn và nhẫn nhục Ba la mật. Và muốn có việc này thì phải giữ giới". Tức là con đã xác định đường lối tu hành rồi. Sau đó con lại hỏi: "Phật tử chúng con hiện nay phải làm gì để sự thường biết rõ ràng luôn ở mãi trong tâm?" Phải chăng con muốn hỏi lý thuyết là như vậy còn thực hành thì phải làm sao?
Thực ra, tánh biết vốn là bản chất thường biết rõ ràng luôn có mặt trong tâm, nhưng vì bị cái ta ảo tưởng che lấp, trói buộc - bởi quá nhiều quy định để uốn nắn nó theo ý mình - nên tuy nó vẫn ở đó, vẫn hoạt động mà cái ta si mê không nhận ra được. Cái ta càng muốn dùng lý trí hạn hẹp của mình để trì giới, tinh tấn, nhẫn nhục v.v... hầu duy trì sự thường biết rõ ràng chừng nào thì càng che lấp tánh biết tự nhiên rỗng lặng trong sáng và vô ngã chừng đó. Điều quan trọng là con nhận ra được điều này, chứ không phải cố gắng làm gì, vì càng làm càng không thấy nó.
Câu hỏi:
Con kính chào Thầy,
Đầu thư con xin được chúc Thầy vạn sự an khang. Con chưa có hạnh ngộ được trực tiếp nghe thầy giảng Pháp, nhưng nhờ duyên lành mà biết đến trang Trung Tâm Hộ Tông và vẫn thường xuyên vào Thư Viện đọc sách và nghe Pháp Thoại. Con có một câu hỏi vẫn đau đáu trong lòng bấy lâu nay, tuy hơi ngô nghê một chút nhưng con thực lòng kính mong Thầy gỡ đi cái gai trong lòng con.
Theo cái hiểu của con, những nỗi khổ đau mà con người ta gặp phải đều vì sống không tùy duyên, không thuận pháp, đều vì nảy ra những ham muốn do điều động của Vô Minh, Ái Dục (dục ái, hữu ái, phi hữu ái). Thế nhưng, nếu con người bỏ đi những ham muốn đó (và chỉ giữ lại những ham muốn thuộc bản năng sinh tồn như ăn uống ngủ nghỉ...) thì phải chăng là ta cứ sống mà không nỗ lực, không ước mơ, không phấn đấu gì sao? Làm sao ta có thể phân biệt giữa ham muốn thuộc Vô Minh và ham muốn có tính tích cực? Con lấy ví dụ, một sinh viên học không khá, nhưng cậu ta quyết tâm "lấy cần cù bù thông minh", ngày đêm đèn sách, như vậy cái quyết tâm học giỏi và cái nỗ lực của cậu sinh viên này có phải là Khổ hay không? Có phải là trái duyên trái pháp hay không? Phải chăng, nếu như tùy duyên thuận pháp thì cậu ta sẽ thấy ngay từ đầu là không nên cố gắng làm gì? Phải chăng, những ai yếu kém thì cứ nên chịu phận yếu kém mà không nên nỗ lực, mong cầu?
Suy rộng ra, con thấy là những thành tựu khoa học kỹ thuật mà con người đạt được, những tiện ích mà chúng ta dùng ngày nay, phải chăng ở một mức nào đó đều là "trái duyên trái pháp"? Nếu như tất cả khoa học gia đều buông bỏ, không nỗ lực đấu tranh (với bản thân mình, với thiên nhiên, thậm chí với cả xã hội), không mong cầu, thì không rõ xã hội con người sẽ đi đến đâu? Và cao cả hơn tất thảy, Đức Bổn Sư Thích Ca Mâu Ni toàn năng của chúng ta, phải chăng nếu Ngài thuận Pháp thì Ngài đã ngồi lại dưới cội Bồ Đề mà không bôn ba đi cứu chúng sinh (bởi chúng sinh thì làm sao hiểu được Pháp)?
Kính thưa Thầy, có lẽ Thầy sẽ cười khi đọc những câu hỏi này của con, bởi chúng thể hiện kiến thức Phật Pháp hết sức yếu kém của con. Nhưng với con, việc giải đáp được những khúc mắc này có tính chất cực kỳ quan trọng cho con đường mà con sẽ lựa chọn ở phía trước.
Con xin tri ân Thầy và kính chúc Thầy sức khỏe.
Xem Câu Trả Lời »
Trả lời:
Thầy thì thấy hoàn toàn ngược lại. Nếu các nhà khoa học làm việc một cách sáng suốt, định tĩnh, trong lành, luôn thận trọng, chú tâm, quan sát, không để cho vô minh ái dục xen vào, không bị thất niệm, tạp niệm, vọng niệm chi phối thì khoa học ngày nay đã tiến bộ hơn hàng ngàn hàng vạn lần hơn mà không đem lại đau khổ cho loài người, không gây tổn hại môi sinh, không làm mất cân bằng sinh thái trầm trọng như ngày nay. Nếu các bác sĩ, kỹ sư, các nhà chính trị, những người công nhân... cũng luôn chánh niệm tỉnh giác, thì đã không có chiến tranh, thảm sát, khủng bố, và những khổ đau, bất hạnh, khốn cùng. Nếu tất cả công dân trên thế giới đều sống đúng nguyên lý của cuộc sống thì quả địa cầu này đã biến thành thiên đàng từ lâu rồi. Vậy những xấu xa tội lỗi như chém giết, trộm cắp, tham nhũng... trên thế giới này do vô minh ái dục hay do sáng suốt, định tĩnh, trong lành? Những người sống lợi lạc quần sanh vô ngã vị tha như đức Phật, như các vị Bồ tát là do vô minh ái dục hay do giác ngộ giải thoát?
Sigmund Freud đã cảnh báo rằng: "Văn minh là hậu quả của tính dục", vì vậy mới đưa đến cuộc khủng hoảng toàn cầu như ngày nay. Những nhà thông thái và có lương tâm cũng đang tiên liệu trái đất có thể bị hủy diệt một ngày không xa nếu con người cứ tiếp tục nền văn minh tính dục như thế này. Dục tự nó không sai, nhưng dục kết hợp với tham sân si thành dục ái, hữu ái, phi hữu ái mới là sai lầm trầm trọng. Dục được sử dụng đúng nguyên lý của pháp (thuận pháp) trở thành pháp Tứ Như Ý Túc trong Phật giáo, có thể thực hiện được vô số điều lợi lạc quần sanh mà không gieo đau thương phiền khổ. Nếu con có nhiều ý muốn (dục) lợi lạc quần sanh vô ngã vị tha thì con cứ làm càng nhiều càng tốt, có điều con phải đủ sáng suốt, định tĩnh, trong lành, đừng để vô minh ái dục sai khiến, nếu không con sẽ chỉ làm cho thiên hạ đau khổ thêm mà thôi.
Câu hỏi:
Có một bữa khi tâm xuất ra khỏi thân, con muốn cử động chân tay mà thân vẫn nằm im nên con thấy được sự vô thường, vô ngã. Và một bữa, khi tâm không dính mắc (buồn vui, mừng giận, bản ngã) thì nó bình lặng như hư không, không trong không ngoài, không dài, không ngắn... Đó có phải là thấy đạo ở trong tâm? Con xin tri ân thầy.
Xem Câu Trả Lời »
Trả lời:
Cho dù tâm ở trong thân hay ngoài thân thì cả thân lẫn tâmđều vô thường, vô ngã. Nhưng khi tâm không còn chỗ nương tựa, dính mắc thì nó liền rỗng lặng trong sáng như hư không (không, vô tướng, vô tác, vô nguyện) nên dĩ nhiên nó vượt ngoài ý niệm khứ - lai, thường - đoạn... Đó chính là thực tánh chân đế.
Câu hỏi:
Kính bạch Thầy con cảm thấy hình như tánh biết của Phật với tánh biết của mỗi người chúng ta đều khác nhau. Vì sao vậy? Vì khi người khác ăn cơm thì người khác no chớ chúng ta không có no. Người khác bệnh thì người khác đau đớn chớ chúng ta không có đau đớn. Người khác nhập định thì người khác an lạc chớ chúng ta không có an lạc. Vì vậy theo con tánh biết đó chính là ta. Nếu ta trở về sống với tánh biết đó thì ta sẽ được giải thoát khỏi mọi khổ đau. Còn nếu chúng ta bỏ quên tánh biết đó chạy theo trần cảnh thì sẽ bị trầm luân sanh tử. Con hiểu như vậy có đúng không xin Thầy hoan hỷ chỉ dạy. Nam mô Hoan hỷ tạng bồ tát.
Xem Câu Trả Lời »
Trả lời:
Tánh biết không khác, nhưng cái biết ở mỗi người có khác. Do mức độ che lấp của bản ngã nơi mỗi người mà cái biết nơi họ trở thành sai khác, vì vậy nhân quả mỗi mỗi đều khác nhau. Vậy trở về tánh biết mà tu chứ không phải lấy cái biết đã bị giới hạn trong bản ngã mà tu. Nếu không nhận ra điều này thì sai một ly đi một dặm đó. Ví như nước có tánh giống nhau nhưng nước cam, nước trà, nước sữa, nước sông, nước biển... đều có tướng trạng khác nhau. Chúng sanh bất đồng vì cho mình là cam. là trà, là sữa... nên có tranh chấp hơn thua, có phân biệt ta người. Chỗ sai không phải là cam, là trà mà là chấp cái ta ảo tưởng mình là cam, là trà, không biết rằng tánh nước vẫn như nhau, còn cam, trà chỉ là tướng dụng tùy duyên mà sinh mà diệt nên gọi là vô thường, khổ, vô ngã. Tu chính là loại trừ cái biết giới hạn của bản ngã để trở về với tánh biết vô cùng và vô ngã. Quan trọng là có biết thực không chứ đừng gán cho nó lả Thượng Đế, Phạm Thiên hay Đại Ngã, Phật Tánh gì cả.